Գաղափարազուրկ եւ յարափոփոխ կուսակցութիւններ

Դժուար պիտի ըլլար ըսել, թէ քանիի՞ պիտի հասնէր հայաստանեան կուսակցութիւններուն թիւը, եթէ նախորդ տարի Ազգային ժողովը (խորհրդարան) բարեփոխած ու որոշ չափով խստացուցած չըլլար Կուսակցութիւններու մասին գործող օրէնքը։ Հաւանաբար 100-ի սահմանը պիտի անցնէր, այժմեան 70-ի փոխարէն։

Խօսքը կը վերաբերի քաղաքական այն կազմակերպութիւներուն, որոնք պետական գրանցում (registration) ստացած են, այսինքն ճանցուած են որպէս իրաւաբանական անձ, ինքնութիւն, ունին պաշտօնական հասցէ, հեռախօս, կայքէջ, կանոնադրութիւն (մեզի ծանօթ ծրագիր-կանոնագիրը), համագումարով ընտրուած ղեկավար մարմին եւ ղեկավար, որուն հոս անպայման «նախագահ» անունը կը սիրեն տալ, բացի աւանդական երեք կուսակցութիւններէն։

Կուսակցութիւն հիմնելու եւ գրանցել տալու պայմաններէն մէկն ալ, նոյն օրէնքի պահանջով, անդամակցութիւնն է, անդամներուն թիւը, որ հիմնադրութեան ժամանակ սկսելով 100-էն՝ երկու տարուան ընթացքին նուազագոյնը 2000 պէտք է ըլլայ։ Պարագայ մը, ընդունինք, զոր շատ դժուար է ստուգել ու վերահսկել, քանզի Հայաստանի մէջ շատ են այն մարդիկ, որոնք մի քանի կուսակցութիւն փոխած են անցնող տարիներու եւ տասնամեակներու ընթացքին, յատկապէս իշխանափոխութիւններէն ետք…

Այդպէս է որ, օրինակ, 1998-ին արդէն, 90-ականներուն ամենաբազմանդամ եւ ամենահզօր համարուող Հայոց Համազգային Շարժումը (ՀՀՇ), խորհրդարանական ընտրութիւններուն հաւաքաբար շատ աւելի նուազ ձայն հաւաքեց, քան՝ այժմ հանգուցեալ Վանօ Սիրադեղեանը անհատապէս։

Այդպէս է նաեւ, որ Աշոտ Նաւասարդեանի՝ համեմատաբար փոքրանդամ «Հանրապետական» կուսակցութիւնը յետագային, յատկապէս Սերժ Սարգսեանի նախագահութեան օրով, այնքան ուռճացաւ, որ Երեւանի Մարզահամերգային համալիրի հսկայ դահլիճը նեղ կուգար կուսակցութեան համագումարներուն համար…

Հիմա ես չեմ գիտեր, թէ քանի՞ անդամ է մնացեր աւելի քան վեց տասնեակ յայտարարուող այդ անդամակցութենէն եւ հիմա ո՞ւր են եւ ո՞ր կազմակերպութեան անդամ։ Անկասկած, նոյնը պիտի պատահի ներկայ իշխանակիր՝ «Քաղաքացիական պայմանագիր» տարօրինակ անունով կուսակցութեան։ Միշտ ձեռնտու է իշխանական կուսակցութեան անդամ ըլլալը, յատկապէս ներկայ՝ ընդամէնը 13 տոկոս վարկանիշ ունեցող Փաշինեանի իշխանութեան օրով՝ պաշտօն, աշխատանք, աշխատավարձք, դրամական պարգեւներ եւ… իրաւունք։ Նախ՝ ի՞նչ կը նշանակէ քաղաքացիական պայմանագիր, որո՞ւ եւ որո՞նց միջեւ։ Նիքոլ Փաշինեանի հետ պայմանագի՞ր։ Հապա ի՞նչ պիտի ըլլայ Նիքոլի հեռանալէն ետք, պայմանագիրը պիտի գործէ՞, թէ՞ պիտի խզուի կողմերէն մէկուն անհետացումէն ետք…

Ասոնք հարցեր են, որոնք թէ՛ քաղաքական, թէ՛ գաղափարական, թէ՛ բարոյական ամենալուրջ խնդիրները կ’առաջացնեն մարդկային եւ ազգային հոգեբանութեան տեսակէտէն՝ ի վերջոյ պետականութեան դիմադրողականութեան, նոյնիսկ գոյութեան խնդրին բախելով։ Մէկ կազմակերպութենէ միւսը տեղափոխումը անհատական եւ ապա ազգային նկարագիր կը դառնայ իր անկանխատեսելի հետեւանքներով։

Առ ի չգոյէ գաղափարականութեան՝ հայրենի ժողովուրդին քաղաքական հետաքրքրութիւն ունեցող հատուածը հակած է դէպի իշխանութիւն եւ իշխանաւոր, որ, ինչպէս տեսանք, փոփոխական է, ինչպէս նախկին սովետական բոլոր երկիրներուն մէջ։ Շուրջ 70 տարի սիրելով, ատելով, հանդուրժելով այդ իշխանութիւնը, մեր ժողովուրդը մէկ օրէն միւսը, հակառակ որ տեսեր էր այդ իշխանութեան բարիքներն ալ, երես թեքեց անոր գաղափարախօսութեան՝ սոցիալիզմին, նոյնիսկ ուրացաւ անոր հակակշռողական եւ վայրենի ազատականութիւնը (liberalism) զսպելու կարողութիւնը, որ այսօր կիրարկելի է նոյնիսկ եւրոպական ամենամոլի դրամատիրական երկիրներուն մէջ։ 70 եւ աւելի տարիներ տիրապետող գաղափարախօսութիւնը մէկ օրէն միւսը, մեր աչքին առջեւ, դարձաւ անկարեւոր ու խորթ։ Եվ այդ է պատճառը, որ այսօր Հայաստանը չունի սոցիալիստական-ընկերվարական կոչուող կամ թեքում ունեցող որեւէ գոնէ մէկ կազմակերպութիւն։

Ընդհակառակն, ինչպէս վերջերս դիտել կուտար ռամկավար ընկերներէս մէկը, առկայ կուսակցութիւններուն մեծ մասը ռամկավար-ազատական (liberal democratic), առաւել եւս՝ առանց ռամկավարութեան ազատական գաղափարախօսութիւնը կ’ընդունին, կամ կը ձեւացնեն, թէ կ’ընդունին։ Մոտան այդ կը պահանջէ։

Այս ամէնը կը ներկայացուին մանաւանդ այսօր, երբ, ի մօտոյ, Սեպտեմբերի 17-ին, տեղի պիտի ունենան Երեւանի համայնքային քաղաքապետական ընտրութիւնները։ Տասը կուսակցութիւն եւ կուսակցութիւններու մէկ դաշինք Օգոստոս 23-էն ի վեր լծուած են քարոզարշաւի՝ ոմանք յաղթելու, միւսները ինքնահաստատուելու կամ գլխաւոր յաւակնորդներէն ձայն գողնալու նպատակով։ Խայտաբղէտ անուններով, ուր «Հայաստան» անունը ամենաշատ կրկնուողն է, այդ կազմակերպութիւններէն որեւէ մէկը չունի յստակ կամ յստակին մօտ որեւէ գաղարափախօսութիւն։ Փոխարէնը՝ երկու առաջատարները՝ «Քաղաքացիական պայմանագիր»ը, փոխքաղաքապետ Տիգրան Աւինեանի գլխաւորութեամբ, եւ «Մայր Հայաստան» դաշինքը՝ Անդրանիկ Թեւանեանի առաջնորդութեամբ, ունին շատ գործնական առաջադրանքներ։ Առաջինը՝ ամէն գնով պահելու իշխանական իր դիրքերը, եւ ցմրուր վայել զայն, երկրորդը՝ ամէն գնով տապալելու այդ իշխանութիւնը, տուեալ վերցնելով այն ճշմարտութիւնը, թէ մայրաքաղաքին տիրապետողը կը տիրապետէ ամբողջ Հայաստանին։ Այլ խօսքով՝ պայքար Նիքոլ Փաշինեանի միահեծան իշխանութեան համար եւ ընդդէմ անոր։ Մինչդեռ քաղաքամայր Երեւանը այնքան հին եւ այնքան նոր խնդիրներ ունի, որոնց յաղթահարումը, գէթ մասամբ, կը պահանջէ քաղաքաշինական արդիական մասնագիտական մեծ հմտութիւններ, կամք, տեսիլք, գաղափարախօսութիւն, որոնց մասին ոչ ոք կը խօսի. նկատի ունիմ ընտրական ճակատամարտին մասնակցողները։

Այս պայմաններուն տակ հարցը կ’առաջանայ ըստինքեան՝ իսկ ի՞նչ կ’ընեն մեր աւանդական՝ իբր գաղափարակիր 136, 128 եւ 102 տարուան պատմութիւն եւ փորձ ունեցող կուսակցութիւնները։ Անոնցմէ միայն մէկը, 136 տարուան պատմութիւն ունեցող Հնչակեան կուսակցութիւնն է, որ ինչ-որ ձեւով, ամէն պարագայի՝ խիստ արտառոց որոշումով մը, իր հակառուսականութեամբ յայտնի Տիգրան Խզմալեանի «Եւրոպական» կոչուող հնգամեայ կուսակցութեան հետ դաշն կնքած, պիտի մասնակցի ընտրապայքարին։ Իսկ Դաշնակցութիւնը, որուն վարկանիշը, ըստ հայաստանեան Gellup-ի վերջին հարցախոյզին՝ 0,4 տոկոս է, ընտրութիւնաներուն հաւանաբար մասնակցի լռելեայն միաձուլուած «Մայր Հայաստան» դաշինքին։

Իսկ ինչ կը վերաբերի Ռամկավար Ազատական կուսակցութեան, որ արդէն տեւական ժամանակէ ի վեր կը տառապի սնամէջ փառասիրութեամբ յայտնի զոյգ անձերու, մէկը Թորոնթոյէն, միւսը Լոս Անճելըսէն, խարդաւանքներէն ու պառակտիչ գործողութիւներէն, ընդհանրապէս գոյութիւն չունի ո՛չ ընտրապայքարի, ո՛չ ալ որեւէ այլ բանի մէջ, չունի տեսակէտ, կարծիք, առաւել եւս՝ գործունէութիւն հայ ժողովուրդի ու Հայոց պետականութեան, նոյնիսկ արցախահայութեան տառապալից ներկայ կացութեան վերաբերեալ։

Գաղափարազրկութիւնը անսկզբունքայնութիւն, իսկ անսկզբունքայնութիւնը անգործութիւն կը նշանակէ։ Մինչդեռ մարտահրաւէրները շատ են եւ վտանգաւոր։

ՅԱԿՈԲ ԱՒԵՏԻՔԵԱՆ

Յատուկ՝ «ՊԱՅՔԱՐ»ին