Ինչը չենք արել 33 տարում

Այն, որ պետականության 33-րդ տարում Հայաստանի ղեկավարը Նիկոլ Փաշինյանն է, ո՛չ պատահականություն է, ո՛չ էլ «մոլորակների շքերթի» արդյունք: Այդ փաստը հետեւանք է պետության հանդեպ ՀՀ քաղաքացիների մեծամասնության վերաբերմունքի: Անձերն արտահայտում են այն գործընթացները, այն օրինաչափությունները, որոնք կան հասարակության մեջ:

Եթե այսօր Փաշինյանը հանրաքվե կազմակերպի՝ «համաձա՞յն եք, որ Հայաստանը լինի Ադրբեջանի կազմում» հարցով, եւ իր ճարպիկ լեզվով քարոզի, որ հենց դա՛ է մեր ազգի փրկությունը, ենթադրում եմ, որ հայաստանցիների մոտ 80 տոկոսը կպատասխանի «այո»: Պատճառները խորքային են: Մենք 33 տարում չստեղծեցինք պետականության սեփական մոդելը՝ այն, ինչ, իմ կարծիքով, հաջողվել է անել Ադրբեջանին, եւ ինչին վերջին տարիներին ձգտում է Վրաստանը:

Պարզ է, որ 1990-ականների առաջին կեսին դա մեզ համար չէր կարող լինել ամենահրատապ խնդիրը: Դրանից հետո խնդիրը դրվեց այսպես՝ մոդելը պետք է փոխառնվի կա՛մ Ռուսաստանից, կա՛մ Արեւմուտքից, կամ պետք է լինի «կոմպլեմենտարիզմ»: Ժամանակն է դուրս գալ այդ պարադիգմից, ինչը եւ արել են կամ անում են մեր հարեւանները: (Այդ պարադիգմի մեջ գտնվողները, հավանաբար, կհասկանան ինձ այնպես, որ ես կոչ եմ անում նմանվել Վրաստանին եւ Ադրբեջանին): Մենք չենք կարողացել ստեղծել լուրջ, ազդեցիկ վերնախավ՝ մտավոր, տնտեսական, քաղաքական, ռազմական:

Պարզ է, որ Հայաստանում խելացի, մտածող մարդիկ ավելի քիչ չեն, քան որեւէ այլ երկրում: Խոսքը «վերնախավ» երեւույթի համակարգային իմաստի մասին է: Վերնախավի փոխարեն արեւմտյան որոշ շրջանակներ, թեթեւ ներդրումներ անելով, վերջին երկու տասնամյակում բուծել են արեւմտյան արժեքների հետ կապ չունեցող «արեւմտամետների» եւ քաղաքացիական հասարակության գաղափարը խեղաթյուրող «հ/կ-ականների» մի շերտ, որը չի կարող փոխարինել իրական վերնախավը:

1970-80-ական թվականներին Գիտությունների ակադեմիայում, ԵՊՀ-ում, Մերգելյան ինստիտուտում եւ խորհրդային այլ հիմնարկներում ձեւավորված վերնախավը, որը կազմում էր 1990 թվականի խորհրդարանի հիմքը, ի հեճուկս այդ հիմնարկների ակնհայտ թերությունների, ուներ որոշակի համակարգային մտածողություն ու ազգային-պետական տեսլական: Անկախ Հայաստանը նման «դարբնոցներ» կամ «վերելակներ» չուներ: Իսկ դրսի «դարբնոցների» կադրերը, որոնք կազմեցին 2018 թվականի խորհրդարանը, յուրացրեցին ինչ-որ մակերեսային բանաձեւեր, հռետորական հնարքներ՝ չխորանալով անգամ իրական եվրոպականության մեջ, որը, իբրեւ թե, նախընտրում են:

Արդյունքում մենք ունենք հասարակություն, որը գնում է Փաշինյանի հետեւից: Իսկ ավելի ճիշտ՝ Փաշինյանն է գնում այդ հասարակության հետեւից: Հասարակություն, որը չէր ձեւավորում Արցախն անվտանգ պահելու պահանջ եւ հիմա էլ կառավարության առաջ չի դնում հայկական պետականությունը պահպանելու պահանջը:  

Արամ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ