Նրանց պահանջները պարզ են, իսկ մե՞ր

Բոլոր կոնֆլիկտների ժամանակ եւ դրանցից հետո շահագրգռված կողմերը բանակցություններ են վարում՝ արդյունավետ կամ ապարդյուն: 44-օրյա պատերազմի ընթացքում, օրինակ, Հայաստանն ու Ադրբեջանը պարբերական դիվանագիտական շփումների մեջ էին, եւ նույնիսկ երեք անգամ՝ Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի եւ Ֆրանսիայի միջնորդությամբ զինադադարի մասին փաստաթղթեր են ստորագրել, որոնք կյանքի չեն կոչվել: Մի կողմ թողնենք այն հարցը, թե ինչու այդպես եղավ: 
Տվյալ դեպքում ուզում եմ շեշտել, որ պատերազմելն ու բանակցելը, որքան էլ պարադոքսալ թվա, իրար չեն հակասում: 
(Ի դեպ, բանակցություններ էին վարվում նաեւ 1992-94 թվականների պատերազմի ժամանակ. դրանց ես փոքր-ինչ ավելի մանրամասն եմ տեղյակ եւ դարձյալ կարող է զարմանալի թվալ, բայց իմ տպավորությամբ, 2-3 տարվա պետության դիվանագիտությունն ավելի հասուն էր, քան 30 տարվանը):
 Այսօր ինտենսիվ քաղաքական շփումների մեջ են Գազայի եւ Իսրայելի, Ռուսաստանի եւ Ուկրաինայի ներկայացուցիչները: Եթե խոսենք ՌԴ-Ուկրաինա հակամարտության մասին, ապա բանակցություններն առայժմ արդյունք չեն տալիս, որովհետեւ կողմերի նվազագույն պահանջները փոխադարձաբար անընդունելի են: Մասնավորապես, Պուտինի հիմնական պահանջը ոչ թե Ուկրաինայից է, այլ ԱՄՆ-ից, եւ այն, եթե պարզեցնենք, կարելի է ձեւակերպել այսպես. «Ընդունեք ինձ այնպես, ինչպես Չերչիլը եւ Ռուզվելտն ընդունում էին Ստալինին, այսինքն՝ եկեք գծենք իմ «ազդեցության գոտին», որտեղ ես կարող եմ անել’ ինչ ուզում եմ»: 
Այդ պահանջի մասնավոր դրսեւորումն է՝ «տվեք ինձ թուղթ, որտեղ գրված լինի, որ Ուկրաինան երբեք ՆԱՏՕ-ի անդամ չի դառնա»: ԱՄՆ-ի պատասխանն է (դարձյալ՝ եթե դիվանագիտական լեզու չկիրառենք). «Դու եւ քո երկիրն այդքան քաշ չունեք, որ մենք ձեզ այդպես ընկալենք եւ այդպիսի թուղթ տանք»: Պարզ է, որ պատասխանը զայրացնում է Պուտինին, եւ նա շարունակում է արյունալի պատերազմը, որ «իրեն հարգեն»:
Դառնալով մեր խնդրին: Ադրբեջանի հեռահար նպատակը մեր պետականությանը ոչնչացնելն է: Բայց կան նաեւ նվազագույն պահանջներ՝ սահմանադրության փոփոխություն, «միջանցք», «անկլավներ», վերադարձ «Արեւմտյան Ադրբեջան», սահմանային զիջումներ։ Դրան, ըստ տրամաբանության, պետք է հակադրվեն մեր նվազագույն պահանջները՝ արցախցիների վերադարձ անվտանգության եւ իրավունքների երաշխավորությամբ, գերիների ազատ արձակում: Սակայն մեր կողմից պահանջներ բացարձակապես չեն ձեւակերպվում: Փոխարենը մենք բռնում ենք Լավրովի, Բլինքենի, Մակրոնի, Շարլ Միշելի թեւերից ու խեղճացած ձայնով հարցնում ենք՝ «եթե մենք Ադրբեջանի բոլոր պահանջները կատարենք, երաշխավորո՞ւմ եք, որ մեզ վրա չի հարձակվի»: Դրա պատասխանը (նորից՝ ոչ դիվանագիտական լեզվով) կարող է լինել մեկը՝ «հարգելիներս, դրանք ձեր պրոբլեմներն են»: Սուբյեկտին օբյեկտի պրոբլեմը երբեք չի հետաքրքրում: 

Արամ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
«Առավոտ» 

Լուսանկարում Արցախի հեղափոխական կուսակցության նախագահ Արթուր Ստեփանյանն է՝ Ստեփանակերտի օդանավակայանում. 2023 թ. օգոստոս