«Վահան Թեքեյան» մրցանակ՝ Արմեն Էլբակյանին

Վերջերս կայացավ մշակութասեր հանրության համար սպասված «Վահան Թեքեյան» ամենամյա մրցանակաբաշխությունը։ Այս տարի մրցանակների և պարգևների արժանացան վեց անվանակարգերի լավագույնները։

«Թատերական արվեստ» անվանակարգում մրցանակը շնորհվեց Հայաստանի արվեստի վաստակավոր գործիչ, Հայաստանի ժողովրդական արտիստ Արմեն Էլբակյանին՝ «Թռիչք կկվի բնի վրայով» բեմադրության համար։ Քեն Քիզիի այս ստեղծագործությունը բեմադրելը Արմեն Էլբակյանը համարում է համարձակություն, քանի որ համանուն ֆիլմն  ունեցել է շռնդալից հաջողություն՝ արժանանալով հանրության համակրանքին ու կինոաշխարհի լավագույն մրցանակներին։ 

Վարկածի և բեմադրության հեղինակ Արմեն Էլբակյանի կարծիքով՝ Քիզիի այս ստեղծագործությունը համամարդկային արժեք ունի և բոլոր ժամանակների համար է։ Նա հավատարիմ է մնացել վեպին և, ի տարբերություն ֆիլմի, ներկայացումը բեմադրել հնդկացու տեսանկյունից՝ ազատության հասնողի պրիզմայով։ Արմեն Էլբակյանի համար առաջնային խնդիրը մեկն էր՝ պահել վեպի ասելիքը, վերհանել գաղափարական շերտերը՝ իրականության գիտակցումը կորցրած մարդկանց ցույց տալ ազատության գաղափարը, ազատագրման ճանապարհներն ու ելքը՝ ինքնազոհություն հանուն հանունի։ 

«Ինչպե՞ս գտնել լույսը․ բոլոր ժամանակներում այս խնդիրը դրված է եղել մարդկութայն առջև։ Մարդը շրջապատող քաոսում փորձում է գտնել լույսը։ Մենք բոլորս դրա կարիքը ունենք, որովհետև լույսը չի սահմանափակվում միայն առօրյա հոգսերը հոգալով։ Թյուր կարծիք է, թե արվեստը ուսումնասիրում է կյանքը․իմ համոզմամբ կյանքը ինքն էլ չի ուսումնասիրում կյանքը, այլ տարածությունն ու ժամանակը՝ այդ տարածության և ժամանակի մեջ»,-մեզ հետ զրույցում նշեց Արմեն Էլբակյանն ու վստահեցրեց, որ բեմադրելիս առաջնորդվել է հեղինակի ստեղծած մթնոլորտով, դրանում դրված առաջադրանքներով՝ պահելով նրա շունչն ու ոգին։  

Արդեն երկու տարի ներկայացումը Գաբրիել Սունդուկյանի անվան ակադեմիական թատրոնի խաղացանկում է, ներկայացումներն անցնում են լեփ-լեցուն դահլիճներում։ Թեև ներկայացումները չեն կարող հանդիսատեսին ստիպել վարվել այնպես, ինչպես հերոսները, սակայն ունեն բացառիկ հնարավորություն՝ հանդիսատեսի հետ լինել կենդանի շփման մեջ և ստիպել նրան դուրս գալ ներհայեցողական իրավիճակից, ինչ-որ բաներ մտածել, կատարսիսներ ապրել։ 
Ներկայացման մեջ ներգրավված են թատրոնի երիտասարդ դերասանները՝ բացառապես մի սկզբունքով՝ ըստ այն տեսիլների, որ ունեցել է բեմադրող Արմեն Էլբակյանը՝ կերպարի արտաքին տվյալներից մինչև դերասանական կարողություններ ու հնարավորություններ։

Բեմադրող ռեժիսորը հավելում է, որ ստեղծագործելիս համագործակցել և լսել է ստեղծագործական խմբի կարծիքները՝ դերասաններից մինչև բեմի նկարիչ․այդ գործընթացում բոլորը համախոհներ են՝ խմբված ստեղծագործական նույն գաղափարի շուրջ։
Անդրադառնալով ստեղծագործության աշխատանքային ընթացքին՝ Արմեն Էլբակյանը ընդգծեց, որ ուներ հստակ տեսիլք, թե որն է գերխնդիրը այս ստեղծագործությունը բեմահարթակ բարձրացնելու համար և թե ինչ պիտի փոխանցի հանդիսատեսին։ Նրա կարծիքով՝ խուլ ու համր ձևացող Բրոմդենի ազատագրումը խորհրդանշեց նաև մնացած հերոսների ազատագրումը, որոնք հոգեբուժարանում հայտնվել էին ինքնակամ․ «Ստեղծագործությունը թելադրում է, որ ազատագրվում են բոլորը, նրանք այլևս համակարգի ստրուկը չեն, իսկ միտքն արդեն ազատագրված է»,-հավելեց Արմեն Էլբակյանը։

Հետաքրքրականն այն է, որ Արմեն Էլբակյանը նույն թատրոնում ստեղծագործությանն անդրադարձել է դեռևս տարիներ առաջ, երբ երիտասարդ ռեժիսոր էր․ Մակ Մրֆիի դերում պետք է լիներ Կարեն Ջանիբեկյանը, սակայն թատրոնի ծրագրերը փոխվել են և աշխատանքն ավարտին չի հասել։
«Իմ կյանքում եղել են դեպքեր, որ այս կամ այն գործին մի քանի անգամ եմ անդրադարձել։  Ոչ մի բեմադրություն, որ կրկնում եմ, նման չէ մյուսին, քանի որ ես ելնում եմ ժամանակից և դերասանական կազմից․ յուրաքանչյուր ժամանակ թելադրում է իր շեշտադրումը այս կամ այն ստեղծագործության մեջ»,-նշում է Արմեն Էլբակյանը։

Արդեն երկար տարիներ Արմեն Էլբակյանը դասավանդում է, պրոֆեսոր է: Խոստովանում է՝ ապագա ռեժիսորներին երկու կարևոր խորհուրդ է տալիս, որ իր համար վաղուց արդեն կարգախոս են․ «Թատերական արվեստը սովորեցնել հնարավոր չէ, բայց սովորել հնարավոր է․ արվեստը պետք ներսից բխի։ Իսկ երկրորդ խորհուրդը իմ անելիքն է՝ անում եմ հնարավորը,  որ ուսանողներն իրենք նախևառաջ լավ ճանաչեն իրենք իրենց․ ճանաչելու պարագայում իրենց ներսի արվեստը կթելադրի, թե ինչպես իրենք կներկայացնեն այս աշխարհը։ Յուրաքանչյուրը պետք է ճանաչի իր հնարավորությունները, առավելություններն ու պակասությունները, պակասությունները դարձնի առավելություն, իսկ առավելությունից օգտվի։ Ինչքան էլ սովորեցնես, եթե մարդու մեջ արվեստը չկա, ոչինչ չի ստացվի»։ 
Արեմն Էլբակյանը ներկայումս ստեղծագործական բուռն գործունեության մեջ է․ բեմադրում է Բերթլոթ Բրեխթի «Արտուրո Ուիի կարիերան, որ պետք է կանխվեր» ներկայացումը։ Այն նվիրված է Գաբրիել Սունդուկյանի անվան թատրոնի հիմնադրման 100-ամյակին։ 
Բազմաթիվ մրցանակների արժանացած ժողովրդական արտիստը ժողովրդի սերը յուրատեսակ մրցանակ է համարում, բայցև խոստովանում է՝ հպարտ է «Վահան Թեքեյան» մրցանակի արժանանալու առթիվ։ Նա այն կարծիքին է, որ յուրաքանչյուր մրցանակ պարտավորեցնում է ավելի լավ աշխատել։ Նա կարևորեց ամենամյա մրցանակաբաշխության անցկացումը, որն արժևորում է գրականության ու արվեստի այն մշակներին, որոնք տարիներ ի վեր գործել են՝ առանց նպատակ ունենալու ընդգծել իրենց փառքը․ ««Վահան Թեքեյան» մրցանակակիրները սիրել են ոչ թե իրենց՝ արվեստում, այլ արվեստն իրենց մեջ, զգացել են իրենց ազգայինի կրողն ու ակունքները ճանաչող մարդկանց։ Ես դարձա նրանցից մեկը»։

Հայաստանի և Ամերիկայի և Կանադայի Թեքեյան մշակութային միությունների համատեղ նախաձեռնությամբ արդեն 27-րդ անգամ անցկացվող «Վահան Թեքեյան» մրցանակաբաշխությունն իրականացվում է «Շաքե Ղազարյան» հիմնադրամի ֆինանսական աջակցությամբ։ Այս տարիներին մրցանակների և դրամական պարգևների են արժանացրել հարյուրից ավելի արվեստագետներ, գիտնականներ։

Տասնամյակներ շարունակ Արմեն Էլբակյանը ստեղծագործում է անխոնջ ու անմնացորդ նվիրումով, որի նպատակը ոչ թե ճանաչվելը կամ մեծարվելն է, այլ արվեստի լեզվով ժամանակակիցներին փոխանցելը այն, ինչ իրեն անհանգստացնում է այս աշխարհում։ Խոստովանում է, որ ստեղծագործական հարուստ ու բովանդակալից ճանապարհին հաճախ է հիշել հոր՝ ականավոր հայ դերասան Էդգար Էլբակյանի պատգամը․ «Երբեք փողի հետևից չընկնես, գլուխդ կախիր ու աշխատիր և փողը ինքը կգա քո հետևից։ Երբեք փառքի հետևից չընկնես, գուխդ կախ աշխատիր և փառքն ինքը կընկնի քո հետևից։ Բայց հենց հասար փառքի, պիտի կարողանաս դիմանալ դրան»։ 

«Թատրոնն այս կյանքի մոդելն է, իսկ ինչպես կյանքից, այնպես էլ թատրոնից, բավարարված չես կարող լինել»,-նշում է Արմեն Էլբակյանն ու վստահեցնում՝ շարունակելու է իր արվեստով ծառայել հայ թատերարվեստին ու ստեղծել նոր բեմադրություններ։